Gaan jullie uit elkaar en hebben jullie kinderen? Een scheiding is een zeer emotionele gebeurtenis dat veel met een kind doet. Als ouders wil je het beste voor je kinderen. Je wilt dan ook weten wat het effect is van de scheiding op je kind. Je wilt weten wat ze ervan denken: wat durven ze bijvoorbeeld niet tegen ons te zeggen? Wat verandert er allemaal voor je kind? Verschillen de gevolgen per leeftijd? Hoe kun je hen het beste ondersteunen?
Hieronder hebben we vanuit onze ervaring de meest voorkomende effecten voor kinderen op een rijtje gezet.
In ons land worden jaarlijks ongeveer 65.000 huwelijken gesloten, een kleine 180 per dag. Uiteindelijk eindigt 35 tot 40% van de huwelijken in een echtscheiding. Ongeveer 30.000 minderjarige kinderen per jaar krijgen te maken met een scheiding. Vroeger was een scheiding not done, maar tegenwoordig is er veel meer acceptatie en begrip en dat is op zichzelf prettig voor kinderen. Tegelijkertijd schuilt daarin ook een gevaar, omdat de gedachte leeft dat de gevolgen van een scheiding op kinderen wel mee zullen vallen. En dat is lang niet altijd juist. Uit onderzoek blijkt dat de gevolgen voor kinderen nog steeds heftig zijn. Niet alleen het dagelijks leven verandert ingrijpend, maar ook wonen ze ineens op twee verschillende adressen. Afhankelijk van de afspraken zien ze vader of moeder minder vaak vanwege een verhuizing, of ze wisselen van school of opvang. Uit ervaring weten wij dat veel kinderen zich afgewezen of eenzaam kunnen voelen of in de steek gelaten door de ouders. Kinderen willen meestal niet dat ouders uit elkaar gaan en blijven erg vaak, ook na de scheiding, hopen dat ze weer bij elkaar komen en een harmonieus gezin vormen.
Echter is de scheiding op zichzelf vaak niet eens het grootste probleem dat kinderen kunnen ervaren. Het is vooral het gevecht tussen ouders en de daarmee gepaard gaande loyaliteitsconflicten die zwaar voor kinderen zijn. Kinderen die een conflictrijke scheiding meemaken van hun ouders ondervinden twee keer zoveel problemen als kinderen uit gezinnen waarvan de ouders bij elkaar zijn. Voorbeelden van deze problemen zijn sombere gevoelens, angstige gevoelens, een laag zelfbeeld, problemen op school, agressief gedrag, risicovolle gewoontes of problemen met leeftijdsgenoten.
Meestal voelen kinderen zich echter na verloop van tijd een stuk beter, zeker als het gevecht tussen de ouders vermindert. Het duurt echter, zelfs bij een harmonieuze scheiding, nog steeds 1 tot 2 jaar voor zij de scheiding een plekje hebben gegeven. Een kind moet net als de ouders een rouwproces door om de scheiding te verwerken. Je kind heeft allerlei rouwtaken voor zichzelf te volbrengen, waardoor er dan weer boosheid, ontkenning, verdriet of acceptatie is – en dat loop vaak ook nog eens allemaal door elkaar.
Door een scheiding kan de veilige basis thuis voor kinderen wegvallen. Er verandert veel en hierdoor kunnen ze zich onveilig voelen. Met name een vechtscheiding is schadelijk voor kinderen. Dan hebben de minder prettige gevolgen van de scheiding het grootste effect op kinderen. Een vechtscheiding leidt tot een gevoel van onveiligheid en loyaliteitsconflicten voor kinderen.
Natuurlijk ervaar je als ouder intense eigen emoties tijdens je scheiding. Tegelijk is het voor kinderen heel belangrijk dat je zo min mogelijk onenigheid met de andere ouder hebt. Hierdoor creëer je samen zoveel mogelijk veiligheid voor je kind. Een scheiding is een zeer emotionele en ingrijpende verandering. Soms is het door je eigen emoties lastig om goed samen te werken met je ex-partner, als dat zo is dan is het goed om hulp voor jezelf te zoeken.
Aan het gedrag van een kind kan je veel afleiden. Hoe het zich voelt. Of het problemen (gaat) ontwikkelen. Jonge kinderen kunnen namelijk gevoelens nog lastig uiten en onder woorden brengen en dit gebeurt dan ook vaak indirect, via het gedrag.
Gedragsproblemen kunnen naar buiten gericht zijn, voorbeelden hiervan zijn agressief gedrag, vandalisme en roken, blowen en drinken. Gedragsproblemen kunnen ook naar binnen gericht zijn, zoals depressief, teruggetrokken gedrag, nagels bijten of uitingen van angst.
Let dus goed op een gedragsverandering bij je kind. Vaker boos zijn bijvoorbeeld kan een signaal zijn dat het niet goed gaat. Een terugval in de ontwikkeling kan ook een gevolg zijn van een heftige scheiding, een voorbeeld is eerst wel ’s nachts zindelijk en nu niet meer. Kinderen ontwikkelen ook vaak lichamelijke klachten in de periode rondom de scheiding.
Problemen op school tijdens de scheiding komen vaak voor en als spanningen na de scheiding blijven bestaan dan vaak voor een langere periode. Concentratieproblemen, lagere cijfers, gedragsproblemen met klasgenoten, verminderde schoolprestaties of opstandig gedrag naar de docent zijn vaak voorkomende problemen. Deze problemen worden met name geconstateerd bij kinderen tussen de 11 en 15 jaar. Zodra er weer meer stabiliteit in een gezin ontstaat komt dit ook tot uiting in stijgende leerprestaties.
Als gevolg van een scheiding ontstaan er vaak ook spanningen met leeftijdsgenoten, in de klas, op het schoolplein of bij de sportvereniging. Er ontstaan vaker dan voorheen conflicten en ruzies. Kinderen uiten negatieve gevoelens vaak in gedrag met als gevolg dat andere kinderen niet meer met ze willen spelen, ze minder vaak gevraagd worden om af te spreken of ze hebben een periode minder vriendjes.
Na de scheiding kan een kind minder contact hebben met één van beide ouders. Na een scheiding zien kinderen hun ouders minder regelmatig dan in de situatie voor de scheiding. Als het contact goed is en regelmatig plaatsvindt, hoeft dit niet tot problemen te leiden. Toch blijkt dat kinderen met gescheiden ouders, vaak minder contact hebben met één van de ouders. En dit ervaren kinderen als heel onprettig, zeker als dit contact heel onregelmatig is, of erger, er helemaal niet meer is. Dit noemen we contactverlies. Het is erg belangrijk om daar goed oog voor te houden. Ouders dienen goed te beseffen dat het in het belang van het kind is om goed contact met beide ouders te hebben. Het helpt je kind bij het verwerken en het aanpassen aan de nieuwe situatie, en voorkomt eventuele problemen op latere leeftijd.
Mediation bij echtscheiding is gericht op de goede omgang tussen scheidende partners. Dat is sowieso al prettig, maar zeker belangrijk wanneer jullie kinderen hebben en als ouders met elkaar verantwoordelijk blijven om voor ze te zorgen. Bij mediation bepaal je zelf hoe je dat wilt vormgeven, in plaats dat een rechter dat voor je bepaalt. Dat heeft veel voordelen, waarvan de belangrijkste is dat afspraken die je zelf in gezamenlijkheid over je kinderen gemaakt hebt, je meer motiveren om je daar samen aan te houden. En dit heeft ook als positief gevolg dat het ook voor de kinderen veel prettiger is, omdat hun ouders na de scheiding goed en constructief met elkaar omgaan.
